Romatoloji Atlası
İç hastalıkları yan dalları arasında fizik muayenenin ön plana çıktığı branşlardan birisi, belki birincisi Romatoloji’dir. Çoğu zaman elle muayeneyle artritin doğru ve geçerli bir şekilde saptanabilmesi Romatoloji’yi hem farklılaştırmakta hem de zorlaştırmaktadır. Romatoloji alanında deneyimi yeterli olmayan doktorlar biraz da bu nedenle eklem hastalıklarından uzak durmaktadırlar. Romatoloji’de fizik muayenenin yanı sıra önemli sayılabilecek bir alan da görsel materyal fazlalığıdır. Gerçekten de gözle görülebilecek bulgular çok çeşitlidir. Eklem şişliği, eklem deformiteleri, eklem dışı cilt bulguları ilk başta hemen sayılabilecek değişikliklerden birkaçıdır. Gerçekten de Romatoloji eklem dışı tutulumlar açısından da oldukça değişken başvuru şekillerini barındırmaktadır. Akciğer, kalp, böbrek, karaciğer, bağırsaklar, sinir sistemi farklı hastalıklarda geniş bir yelpazede etkilenebilmektedir. Bu tutulum şekillerinin anlaşılabilmesi için konvansiyonel radyografiden, ileri görüntüleme tetkiklerine, patolojik incelemeye kadar farklı araçlar kullanılabilmektedir.
Tıp eğitiminde hemen her zaman "yapılan ve görülen” şeyler akılda kalır, diğerleri zaman içerisinde uçar ve gider. Bu nedenle özellikle Romatoloji Textbook’ları görselleri çok sık kullanırlar. Yine de bu kitaplar için birçok bulguyu "yazarak” tanımlama yoluna gitmek zorunluluktur. Öte yandan son 15 yıldır "sürekli” ve "doğrudan” hasta yönetimi yapan bizlerin elinde gerçekten de devasa bir kaynak bulunmaktadır. Bu kaynak asıl olarak hastalarımızdır. Artık biliyorum dediğiniz hastalıklarda bile farklı başvuru şekilleriyle doktoru şaşırtabilmesi bir gerçektir. Yine de klasik bir romatoid artrit hastasının sık görülen klinik bulguları, radyolojik değişiklikleri vardır. Kas-iskelet hastalıklarının eğitimini alan doktorların bu "olağan” klinik/görüntüleme bulgularından öğrenecekleri çok şey olduğu kanaatindeyiz. Nitekim son 10 yılda iki baskısı yapılan Romatoloji Atlası’nın oldukça sevilen bir eğitim materyali olduğunu sevinçle deneyimleme imkânımız olmuştur.
Romatoloji Atlasını yeni bir yüz ve anlayış ile sizlerin önüne getirmek için uzun süredir çalışmakta ve "biriktirmekteyiz”. Yazının göreceli az, görselin çok ve çeşitli olduğu bir romatoloji kitabının önemli bir eğitim materyali olabileceği düşüncesindeyiz. Sizlere iki kısımdan oluşan Romatoloji Atlası’nın birinci kısmını sunuyor olmaktan büyük bir kıvanç duyuyoruz. Bu birinci kısımda spondiloartritler, romatoid artrit, kristal artritleri, Behçet hastalığı ve ailesel Akdeniz ateşi yer almaktadır. Anatomi materyali, klinik şekiller, patoloji görüntüleri, konvansiyonel grafiler, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, sintigrafi, dual-BT, PET-BT, genetik materyal çizimleri kitabın değişik bölümlerinde yer almaktadır. Toplam 1512 resim-şekil bulunmaktadır. Her şeklin altında açıklaması yer almakta, gerekli durumlarda kısa literatür bilgileri ile desteklenmektedir. Romatoloji Atlası ikinci kısmı da halen basıma hazırlanmaktadır. İkinci kısımda bağ dokusu hastalıkları, vaskülitler ve diğer romatizmal hastalıkların yer alması planlanmaktadır.
Romatoloji Atlası kas iskelet hastalıkları ile ilgilenen başta Romatoloji fellowları, Fizik tedavi asistanları-uzmanları, Dahiliye uzmanları için hazırlanmıştır. Umarız verilen emeğin karşılığını alacağımız bir kaynak kitap oluşturmuşuzdur. Eserimizi inceleyen tüm meslektaşlarımıza şimdiden teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Umut Kalyoncu
Prof. Dr. Timuçin Kaşifoğlu
Özgeçmişler
Umut Kalyoncu; 1976 yılında İzmir-Bergama’da doğmuştur. Evli, biri kız, diğeri erkek iki çocuğu vardır. 1999 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı üniversitede İç hastalıkları (2000-2004), Romatoloji yan dal (2004-2007) eğitimini tamamlamış, 2007-2010 yılları arasında romatoloji uzmanı olarak çalışmıştır. 2010 yılında GATA Romatoloji bölümünde askerlik hizmetini, 2011-2012 yılları arasında Antakya Devlet Hastanesinde devlet hizmet yükümlülüğünü tamamlamıştır. 2013 yılından beri Hacettepe Üniversitesi, İç Hastalıkları ABD, Romatoloji BD’da öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. 2011 yılında doçent 2018 yılında profesör ünvanını almıştır. 2007 yılında Paris Cochin hastanesi Romatoloji bölümünde 4 ay gözlemci olarak çalışmıştır. 2015-2016 yıllarında Birleşik Devletlerde Johns Hopkins üniversitesinde psöriatik artrit konusunda post-doktora eğitimini tamamlamıştır. Akademik çalışmalarını inflamatuar artritler, özellikle psöriatik artrit ve HUR-BIO/Treasure kayıt kütükleri başlıkları altında yürütmektedir. 2014 yılından beri Romatoloji uzmanları Fellow Eğitim kursunun düzenleme kurulu içerisinde yer almaktadır. Öğrenci-uzman eğitim faaliyetlerinin önemli bir parçası olan görsel materyalin daha fazla ön plana çıkması için Romatoloji Atlası üzerinde çalışmalar yapmaktadır.
Timuçin Kaşifoğlu; 1973 yılında Eskişehir’de doğmuştur. Demir ve Bahadır’ın babasıdır. 1996 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı üniversitede İç hastalıkları (1998-2004), Romatoloji yan dal (2004-2008) eğitimini tamamlamış, 2008-2009 yıllarında GATA Romatoloji bölümünde askerlik hizmetini, 2009-2010 yılları arasında Eskişehir Yunus Emre Devlet Hastanesinde devlet hizmet yükümlülüğünü tamamlamıştır. 2011 yılından beri Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İç Hastalıkları ABD, Romatoloji BD’da öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. 2010 yılında doçentlik, 2015 yılında profesörlük ünvanını almıştır. 2014-2016 yılları arasında Türkiye Romatoloji Derneği Yönetim Kurulu üyeliğini yapmıştır. Hasta bilgilendirme platformu olan Romatizmatv internet sitesinin Türkiye Romatoloji Derneği adına kurulumunu ve işletilmesini sağlamıştır. 2015 yılından beri Romatoloji Uzmanları Fellow Eğitim kursunun düzenleme kurulu içerisinde yer almaktadır. Romatolojik hastalıklarla ilişkili görselleri kaydetmeye ve bunları özellikle romatolojiye ilgi duyan meslektaşlarına ulaştırma çabası yaklaşık on yıllık bir süreci içermektedir. Yıllar geçtikçe görülen hasta sayısı ve mesleki tecrübenin artması beraberinde daha geniş bir arşiv ve farklı düşünebilmeyi de beraberinde getirmiştir. Bu nedenle Romatoloji atlasının yeniden hazırlanmasında büyük bir istekle görev almıştır.
Spondiloartritler
Romatoid Artrit
Kristal Artritler
Behçet Hastalığı
Ailesel Akdeniz Ateşi
SPONDİLOARTRİTLER
1. Ankizolan Spondilit
1.1 Pelvik Bölgenin Tutulumu
1.1.1 Pelvik kemik anatomisi
1.1.2 Sakroiliak eklem klinik bulguları
1.1.3 Pelvis’in konvansiyonel grafi ile değerlendirilmesi
1.1.4 Pelvis bölgesinin kemik sintigrafisi
1.1.5 Sakroiliak eklem bilgisayarlı tomografisi
1.1.6 Sakroiliak eklem manyetik rezonans görüntülemesi
1.2 Kalça Eklemi Tutulumu
1.2.1 Kalça ekleminin anatomisi
1.2.2 Kalça ekleminin muayenesi
1.2.3 Kalça ekleminin konvansiyonel radyografisi
1.2.4 Kalça ekleminin Manyetik rezonans görüntüsü
1.3 Ankilozan Spondilitte Omurga Tutulumu
1.3.1 Omurga anatomisi
1.3.2 Omurga postürü ve metrolojik ölçümler
1.3.3 Omurga konvansiyonel radyografisi
1.3.4 Omurga bilgisayarlı tomografisi/manyetik rezonans görüntülemesi
3.3 Omurganın Konvansiyonel Radyografisi
3.3.1 Lumbar vertebra konvansiyonel radyografisi
3.3.2 Torakal vertebra konvansiyonel radyografisi
3.3.3 Servikal vertebra konvansiyonel radyografisi
3.4 Omurga Bilgisayarlı Tomografisi/Manyetik Rezonans Görüntülemesi
3.4.1 Tüm spinal omurga görüntüsü
3.4.2 Lumbar vertebra bilgisayarlı tomografisi/manyetik rezonans görüntülemesi
3.4.3 Torakal vertebra bilgisayarlı tomografisi/manyetik rezonans görüntülemesi
3.4.4 Servikal vertebra bilgisayarlı tomografisi/manyetik rezonans görüntülemesi
1.4 Ankilozan Spondilitte Periferik Eklem Tutulum
1.4.1 Periferik eklem tutulumu klinik bulguları
1.4.2 Periferik eklem tutulumu konvansiyonel radyoloji bulguları
1.4.3 Periferik eklem tutulumu ultrasonografi bulguları
1.4.4 Periferik eklem bilgisayarlı tomografi/manyetik rezonans bulguları
1.5 Ankilozan Spondilitte Ekstraartiküler Tutulumlar
1.5.1 Göz tutulumu
1.5.2 Psöriasis
1.5.3 İnflamatuvar bağırsak hastalığı
1.5.4 Aort yetmezliği
1.5.5 Akciğer apikal fibrozis
1.5.6 Böbrek tutulumu
1.6 Ankilozan Spondilitte Genetik Yatkınlık
2.Psöriatik Artrit
2.1 Psöriasis Deri ve Eklerinin Lezyonları
2.1.1 Psöriasis vulgaris (Plak tipi psöriasis)
2.1.2 Guttat psöriasis
2.1.3 Püstüler psöriasis
2.1.4 İnvers psöriasis
2.1.5 Hidraadenitis
2.1.6 Psöriasis ile karışabilecek diğer deri lezyonlarına örnekler
2.1.7 Pitting
2.1.8 Onikolizis ve hiperkeratosis
2.2 Psöriatik Artrit Eklem Tutulum Tipleri
2.2.1 Mono-oligo artrit
2.2.2 Poliartrit
2.2.3 DIF tutulumu
2.2.4 Artritis mutilans
2.2.5 Aksiyal sistem tutulumu
2.3. Psöriatik Artrite Bağlı Entezal Tutulum
2.4. Psöriatik Artrit ve Daktilit
2.5 Pröriasis İle İlişkili Diğer Eklem Tutulumları
2.6 Psöriatik Artrit ve Komorbiditeler
3. Enteropatik artrit
3.1 Enteropatik Artritte Bağırsak Tutulumu Bulguları
3.1.1 Kolonoskopi bulguları
3.1.2 İncebarsak pasaj grafisi bulguları
3.1.3 MR enterografi bulguları
3.2 Enteropatik Artritte Eklem Tutulumu Klinik Bulguları
3.2.1 Periferik eklem tutulumları
3.2.2 Aksiyal sistem tutulumları
3.3 Enteropatik Artritte Diğer Ekstraintestinal Bulgular
3.3.1 Deri bulguları
3.3.2 Sistemik vaskülitler
ROMATOİD ARTRİT
1. RA’da Eklem Tutulumları
1.1 El küçük eklemleri (PIF ve MKF) ve el bileği
1.1.1 PIF/MKF ve El bileğinin kemik-eklem anatomisi
1.1.2 PIF/MKF ve El bileği klinik bulguları
1.1.3 PIF/MKF ve El bileği X-Ray radyoloji görüntüleri
1.1.4 PIF/MKF ve El bileği Ultrasonografi görüntüleri
1.1.5 PIF/MKF ve El bileği Manyetik rezonans görüntüleri
1.2 RA ve Dirsek Eklemi
1.2.1 Dirsek eklemi anatomisi
1.2.2 Dirsek eklemi klinik bulguları
1.2.3 Dirsek eklemi X-Ray radyoloji görüntüleri
1.2.4 Dirsek eklemi ultrasonografi görüntüleri
1.2.5 Dirsek eklemi manyetik rezonans görüntüleri
1.3 RA ve Omuz Eklemi
1.3.1 Omuz ekleminin kemik-eklem anatomisi
1.3.2 Romatoid artritte omuz eklemi klinik bulguları
1.3.3 Romatoid artritte omuz eklemi X-Ray radyoloji görüntüleri
1.3.4 Romatoid artritte omuz eklemi ultrasonografi görüntüleri
1.3.5 Romatoid artritte omuz eklemi manyetik rezonans görüntüleri
1.4 RA ve Ayak Eklemleri
1.4.1 Ayak eklemlerinin kemik-eklem anatomisi
1.4.2 Romatoid artritte ayak eklemleri klinik bulguları
1.4.3 Romatoid artritte ayak eklemleri X-Ray radyoloji görüntüleri
1.4.4 Romatoid artritte ayak eklemleri ultrasonografi görüntüleri
1.4.5 Romatoid artritte ayak eklemleri Manyetik Rezonans görüntüleri
1.5 RA ve Diz Eklemleri
1.5.1 Diz eklemlerinin kemik-eklem anatomisi
1.5.2 Romatoid artritte diz eklemleri klinik bulguları
1.5.3 Romatoid artritte diz eklemleri X-Ray radyoloji görüntüleri
1.5.4 Romatoid artritte diz eklemleri Ultrasonografi görüntüleri
1.5.5 Romatoid artritte diz eklemleri Manyetik Rezonans görüntüleri
1.6 RA ve Kalça Eklem Tutulumu
1.7 RA ve Atlantoaksiyal Eklem
1.7.1 Atlantoaksiyal anatomi
1.7.2 Romatoid artritte atlantoaksiyal dislokasyon X-Ray görüntüsü
1.7.3 Romatoid artritte atlantoaksiyal tutulumun bilgisayarlı tomografi ve Manyetik rezonans görüntüsü
2. Romatoid Artritte Eklem Dışı Tutulumlar
2.1 Romatoid Artritte Akciğer Tutulumu
2.1.1 Romatoid artrit akciğerde nodül
2.1.2 Romatoid artrit akciğerde efüzyon
2.1.3 Romatoid artrit intertisyel akciğer hastalığı
2.2 Romatoid Artritte Diğer Ekstra Artiküler Tutulumlar (göz, vaskülit, norolojik, hematolojik kalp tutulumları)
2.5.1 RA ve Karpal Tünel Sendromu/Periferik Nöropati
2.5.2 RA ve Pachymenengitis
KRİSTAL ARTRİTLERİ
Gut
1.Alt Ekstremenite Tutulum
1.1 Metatarsofalangeal (MTF) Eklem
1.1.1 MTF klinik tutulum
1.1.2 MTF X-Ray
1.1.3 MTF ultrasonografi
1.1.4 MTF manyetik rezonans
1.2 Orta ayak ve ayak bileği
1.2.1 Orta ayak ve Ayak bileği Klinik Tutulum
1.2.2 Orta ayak ve Ayak Bileği X-ray
1.2.4 Orta ayak ve Ayak Bileği Manyetik Rezonans
1.2.5 Ayak Dual Bilgisayarlı Tomogra
6 1.3.1 Diz eklemi Klinik Tutulumu
1.3.2 Diz Eklemi X-ray
1.3.3 Diz Eklemi Ultrasonografi
ÜST EKSTREMİTE TUTULUMU
2.1 El parmakları ve El Bileği
2.1.1 El parmakları ve El Bileği klinik tutulum
2.1.2 El parmakları ve El Bileği X-Ray
2.1.3 El parmakları ve El Bileği Ultrasonografi
2.1.4 El parmakları ve El Bileği Manyetik rezonans
2.2 Dirsek eklemi
2.2.1 Dirsek eklemi klinik tutulumu
2.2.2 Dirsek eklemi X-Ray
2.2.3 Dirsek eklemi Ultrasonografisi
2.3 Omuz eklemi
2.3.1 Omuz eklemi X-Ray
2.3.2 Omuz eklemi Ultrasonografisi
2.3.3 Omuz eklemi Manyetik rezonans
GUT İLE İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ BULGULAR
3.1.1 Ürik asit/kreatinin düzeyi
3.1.2 Allopurinol yan etkisi
3.2.1 Eklem sıvısı görünümü
3.2.2 Eklem sıvısı mikroskobik incelemesi
3.3.1 Kulakta tofüsler
3.3.2 Tofüs patolojisi
3.4 Böbrek taşları
3.4.1 Ürik asit taşı
3.4.2 Nefrolitiasis tomografi görüntüsü
3.5 Gut ve ateroskleroz
3.6 Gut ve aksiyal sistem
Kalsiyum Pirofosfat Depo Hastalığı (CPPD)
1. El ve el bileği
2. Diz
3. Diğer eklemler (omuz, ayak bileği ve omurga)
BEHÇET HASTALIĞI
1. Behçet Hastalığı Mukokutanöz Bulgular
1.1 Oral Aft
1.2 Genital Ülser
1.3 Papülopüstüler Lezyon
1.4 Eritema Nodosum Benzeri Lezyonlar
1.5 Paterji Testi
2. Behçet Hastalığı Vasküler Bulgular
2.1 Alt Ekstremite Trombozları
2.1.1 Yüzeyel trombofilebit
2.1.2 Derin ven trombozu klinik bulguları
2.1.3 Derin ven trombozu doppler bulguları
2.1.4 Derin ven trombozu bilgisayarlı tomografi bulguları
2.2 Büyük Ven Trombozu
2.2.1 Karın içerisindeki venlerin trombozu
2.2.2 Süperior vena kava trombozu
2.2.3 Pulmoner arter trombozu
2.2.4 İntrakardiyak tromboz
2.2.5 Sagital sinüs trombozu
2.3 Arteriyel Anevrizma
2.3.1 Ekstremite anevrizması
2.3.2 Aort anevrizmaları
2.3.3 Pulmoner anevrizma
3. Behçet Hastalığı Göz Bulguları
3.1 Behçet Üveitinde Ön Segment Bulguları ve Hipopiyon
3.2 Behçet Üveitinde Arka Segment Bulguları
3.3 Behçet Üveiti Komplikasyonları
3.1 Behçet Üveitinde Ön Segment Bulguları ve Hipopiyon
3.2 Behçet Üveitinde Arka Segment Bulguları
3.3 Behçet Üveiti Komplikasyonları
4. Behçet Hastalığı Diğer OrganTutulumları
4.1 Gastrointestinal Tutulum
4.2.1 Periferik eklem Bulguları
4.2.2 Kalça Avasküler Nekrozu
4.3 Nörolojik Tutulum
4.3.1 Beyin Parankimi Tutulumu
4.3.2 Beyin Venöz Tutulum
4.3.3 Spinal Tutulum
4.4 Behçet Hastalığında Nörofilamentler
4.5 Behçet Hastalığında HLA-B51
AİLESEL AKDENİZ ATEŞİ (FMF)
FMF
1. Karın Ağrısı
1.1 FMF’e Bağlı Peritonit Bulguları
1.2 Hepatosplenomegali ve Asit
1.3 Mezenterik Lenfadenopatiler
2. Göğüs Ağrısı
2.1 Plevral Efüzyon
2.2 Perikardit
3. Kas-İskelet Bulgusu
3.1 Periferik Artrit
3.2 Kalça Tutulumu
3.3 Sakroiliit/Spondilit
3.4 Uzamış Febril Myalji
4. Cilt Bulguları
4.1 Erizipel Benzeri Eritem
4.2 Vaskülit Nedenli Palpabl Purpur
8 5. Vaskülitler
5.1 Henoch-Schönlein Vasküliti
5.1.1 HSP gastorintestinal sistem tutulumu
5.1.2 HSP cilt tutulumu
5.1.3 HSP böbrek tutulumu
5.2 Poliarteritis Nodoza
5.2.1 Böbrekte mikroanevrizma
5.2.2 Perirenal hematom
6. Böbrek Komplikasyonları
6.1 Kronik Böbrek Hastalığı
6.2 Amiloidoz
6.2.1 Kolon mukozasında amiloidoz
6.2.2 Böbrek amiloidozu patolojisi
6.2.3 Amiloidoza bağlı laboratuvar değerlerindeki değişimler
7. Nadir Tutulumlar (Santral Sinir Sistemi)
7.1 Santral sinir sistemi; İskemik lezyonlar
7.2 Santral sinir sistemi; Demyelizan lezyonlar
7.3 Santral sinir sistemi; Posterior reversible lökoensefelopati sendromu
8. Laboratuvar Testleri
8.1 CRP Değerlerindeki Değişim
8.2 Sedimantasyon Hızı Değerlerindeki Değişim
8.3 Lökosit Değerlerindeki Değişim
8.4 Fibrinojen Değerlerindeki Değişim
9. Genetik Testler
9.1 MEFV Haritası
9.2 Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP)
9.3 Sanger Sequencing
