Çocuklarda Habilitasyon

Çocuklar için 21.yüzyılda üç temel kavram çok önem kazanmıştır. Çocuklar yetişkinlerden farklıdır ya da çocuklar özel bir biyolojik kategoride düşünülmelidir, çocukların yetişkinliğe hazırlanması gerekir ve çocukların yetiştirilmesi yetişkinlerin sorumluluğudur. Çocukların erişkinlere göre farklı ve özel olmasını hatırlatan bir söz olan ‘’Çocuklar büyüklerin minyatürü değildir’’ sözü, çocuklarda habilitasyon uygulamalarında, her uygulamanın, çocuğun gelişmesini devam ettirme ve en önemlisi de ‘’büyüme ve olgunlaşma’’ sürecinde olan dinamizminin uygun yapılandırılması gerekliliğini anlatmaktadır.

Pediatrik habilitasyon kavramı günümüzde çocuğun fizyolojik, anotomik ve çevresel ve kültürel farkılılıklar içerisinde, fonksiyonel, psikososyal ve günlük yaşamda bağımsızlığa ulaştırılması, sosyal katılımının akranlarına uygun sağlanması olarak tanımlanabilir.

Ekip çalışması bir grup profesyonelin ortak bir hedef için organize bir şekilde, birbirleriyle etkileşim içinde çalışması şeklinde tanımlanmaktadır. Habilitasyon uygulamaları ekibinde, uzmanlar çocuğun ve ailenin gereksinmelerine göre değişik disiplinlerden oluşmaktadır ve hiç değişmeyen ekip üyeleri ise çocuğun ailesi ve tam merkezde yer alan çocuklardır.

Çocukluk dönemi; tüm çocuklar için, deneyim öğrendiği ve yaşı ile uyumlu günlük yaşam aktivitelerine katılım yolu ile sosyal katılım becerilerinin geliştiği ve toplumun bir parçası olduklarını öğrendikleri önemli bir fırsat dönemidir. Bu nedenle, herhangi bir yapı ve fonksiyon bozukluğu ile aktivite ve katılım kısıtlılığı gösteren çocukların; en üst seviyede performans becerilerini ortaya çıkarmalarına yardımcı olabilecek multidisipliner/interdipliner / transdisipliner habilitasyon müdahalelerine en erken dönemde ulaşabilmelerinin, çocukların toplumsal katılım becerilerinin geliştirilebilmesi için çok önemli olduğu bilinmektedir.

Sağlık ve sosyal bilimleri alanında farklı disiplinlerdeki bilgilerin harmanlanması ile sorunun ya da konunun daha derinlemesine, çok boyutlu ve bütüncül yaklaşımla belirlenmesini sağlamakta ve daha etkili çözümler bulunmasını desteklemektedir. Bu durumun her bilim dalında olduğu gibi sağlık ve sosyal bilimler alanında da disiplinlerin yarattığı bilgi, deneyim ve uygulamaların paylaşımı ile gerçekleştiği bilinmektedir. Özellikle erken çocukluk dönemi ile çalışan profesyonellerin teşhis, tanılama, müdahale, eğitimi içeren uygulamaların koordinasyonu tüm dünyada bir model ile uygulanmaktadır.

Hacettepe Üniversitesi Çocuklarda Habilitasyon Uygulama ve Araştırma
Merkezi (ÇUHA) çok disiplinli ekip yaklaşımı ile faaliyet gösteren bir araştırma merkezdir. Bu merkezde; çocuklarda ortaya çıkan günlük yaşamı, eğitimlerini ve hayata katılımı olumsuz etkileyen sorunların erken dönemde belirlenmesi, önlenmesi ve sorunların azaltılması yönünde çalışmalar yapılması, çoklu engele sahip olan çocukların etkin ve kaliteli interdisipliner yaklaşım ile yürütülen habilitasyon hizmetlerinden faydalanmasının sağlanması, sadece çocukların değil aynı zamanda ailelerinin yaşam kalitesini arttırmaya yönelik araştırma, geliştirme ve uygulama çalışmalarının yapılması hedeflenmektedir. Merkezin, bebeklerde ve çocuklarda kısıtlayıcı ve engel oluşturucu durumlar oluşmadan, sorunların önceden belirlenmesi, aile temelli müdahale programlarının hazırlanması, erken dönemde gelişimsel problemlerin tespit edilerek ortaya çıkabilecek günlük yaşamı ve bağımsızlığı zorlayan sorunları en aza indirmek, üniversitenin ilgili bölüm ve anabilim dalları ile diğer üniversitelerin ilgili birimleri ve uluslararası işbirlikleri ile habilitasyon alanında bilimsel araştırma, geliştirme ve uygulama çalışmaları ve eğitim faaliyetlerinde bulunmak hedefleridir. Çoklu disiplinli profesyonel ve alanında uzman yaklaşım ile çocuk ve ailelerinin yaşam kalitesi standartlarını arttırmak ve çocukların toplum içinde sağlıklı olarak yaşamlarını sürdürmelerine katkıda bulunmak için çalışmalarını sürdürmektedir.

Çocukta motor, duyusal ve bilişsel bütünlük gelişimin en önemli parçalarındandır. Herhangi bir nedenle bu bütünlüğün bozulması değişik seviyelerde "dezavantaj” olarak ortaya çıkabilmekte ve sürekli büyüyüp gelişmekte olan çocuklarda, sağlık durumlarını bozacak her türlü negatif etken, gelişmelerini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Çocukluk çağına ait problemler, en sık, nörogelişimsel, metabolik, genetik ya da ortopedik hastalıklar/sorunlar; çocuğun tipik gelişimini ve hayata katılımını etkileyen fiziksel, bilişsel, görme, işitme, konuşma, duygu-durum, öğrenme yetersizlikleri yanında hiperaktivite ve dikkat eksikliği, otizm spektrum bozuklukları olarak; habilitasyon ihtiyacı ile karşımıza çıkmakta, çocuk ve aile için yaşamı güçleştirmektedir. Bu özel gereksinimi olan çocuklar; fiziksel özellikler, bilişsel, duyusal, hareket, sosyal davranışları ve iletişim becerileri yönünden tipik gelişen bir çocuktan farklı olan, bunun için profesyonel yardım alması gereken "kırılgan” "öncelikli” çocuk olarak tanımlanabilir.

Günümüzde modern habilitasyon yaklaşımlarını sunmaya çalıştığımız, Hacettepe Üniversitesi Çocuklarda Habilitasyon Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÇUHA) değerli yönetim kurulu, danışma kurulu üyeleri ve bu alanda çalışan araştırmacılar ile kaleme aldığımız bu kitabın, Pediatrik Habilitasyon alanında yer alan profesyoneller ve uzmanlar için yararlı olmasını, yol gösterici olmasını dileriz.

Kitabın yazımında yer alan tüm yazarlarımıza şükranlarımızı sunarız. Merkezimizi www.cuha.hacettepe.edu.tr adresinden takip edebilirsiniz.